Class 10 Sanskrit
Chapter 6
प्राणेभ्योऽपि प्रियः सुहृद्
अभ्यास:-
प्रश्न 1. अधोलिखितप्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषया लिखत-
Page no. – 35
(क) चन्दनदासः कस्य गृहजनं स्वगृहे रक्षति स्म ?
उत्तर- चन्दनदास: अमात्य राक्षसस्य गृहजनं स्वगृहे रक्षति स्म I
Page no. – 35
(ख) तृणानां केन सह विरोधः नास्ति ?
उत्तर- तृणानां अग्निना सह विरोध: अस्ति ।
Page no. – 35
(ग) कः चन्दनदासं द्रष्टुमिच्छति?
उत्तर – चाणक्यः चन्दनदासं द्रष्टुमिच्छति I
Page no. – 35
(घ) पाठे अस्मिन् चन्दनदासस्य तुलना केन सह कृता?
उत्तर- पाठे अस्मिन् चन्दनदासस्य तुलना शिविना सह कृता |
Page no. – 35
(ड.) प्रीताभ्यः प्रकृतिभ्यः प्रतिप्रियं के इच्छन्ति?
उत्तर- प्रीताभ्यः प्रकृतिभ्यः प्रतिप्रियं राजानः इच्छन्ति I
Page no. – 35
(च) कस्य प्रसादेन चन्दनदासस्य वणिज्या अखण्डिता?
उत्तर- आर्यस्य प्रसादेन चन्दनदासस्य वणिज्या अखण्डिता ।
प्रश्न 2. स्थूलाक्षरपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुत –
Page no. – 35
(क) शिविना विना इदं दुष्करं कार्यं कः कुर्यात् ।
उत्तर- केन विना इदं दुष्करं कार्य क : कुर्यात् ?
Page no. – 35
(ख) प्राणेभ्योऽपि प्रियः सुहृत् । ;
उत्तर- प्राणेभ्योऽपि प्रियः कः ?
Page no. – 35
(ग) आर्यस्य प्रसादेन मे वणिज्या अखण्डिता ।
उत्तर- कस्य प्रसादेन मे वाणिज्या अखण्डिता ?
Page no. – 36
(घ) प्रीताभ्यः प्रकृतिभ्यः राजानः प्रतिप्रियमिच्छन्ति।
उत्तर – प्रीताभ्य: प्रकृतिभ्यः के प्रतिप्रियमिच्छन्ति I
Page no. – 36
(ड.) तृणानाम् अग्निना सह विरोधो भवति।
उत्तर- केषाम् अग्निना सह विरोधो भवति?
Page no. – 36
प्रश्न 3.निर्देशानुसारं सन्धि / सन्धिविच्छेदं कुरुत –
(क) यथा कः + अपि – कोऽपि
प्राणेभ्यः + अपि – प्राणेभ्योऽपि
सज्जः + अस्मि – सज्जोऽस्मि ।
आत्मनः + अधिकारसदृशम् – आत्मनोऽधिकारसदृशम्
(ख) यथा सत् + चित् – सच्चित्
शरत् + चन्द्रः – शरच्चंद्र:
कदाचित् + च – कदाचिच्च
Page no. – 36
प्रश्न 4. अधोलिखितवाक्येषु निर्देशानुसारं परिवर्तनं कुरुत –
यथा प्रतिप्रियमिच्छन्ति राजानः (एकवचने) प्रतिप्रियमिच्छति राजा।
Page no. – 36
(क) सः प्रकृते: शोभां पश्यति (बहुवचने)
उत्तर- ते प्रकृतिभ्यः शोभन् पश्यन्ति I
Page no. – 36
(ख) अहं न जानामि । (मध्यमपुरुषैकवचने)
उत्तर – त्वं न जानासि ।
Page no. – 36
(ग) त्वं कस्य गृहजनं स्वगृहे रक्षसि ? (उत्तमपुरुषैकवचने)
उत्तर – अहं कस्य गृहजनं स्वगृहे स्वगृहे रक्षामि ?
Page no. – 36
(घ) कः इदं दुष्करं कुर्यात्?(प्रथमपुरुषबहुवचने)
उत्तर – के इमानि दुष्कराणि कुर्यु : ?
Page no. – 36
(ड.) चन्दनदासं द्रष्टुमिच्छामि। (प्रथमपुरुषैकवचने)
उत्तर – चन्दनदासं द्रष्टुमिच्छति।
Page no. – 36
(च) राजपुरुषाः देशान्तरं व्रजन्ति। (प्रथमपुरुषैकवचने)
उत्तर – राजपुरुष: देशांतरं व्रजति I
Page no. – 37
प्रश्न 5. कोष्ठकेषु दत्तयोः पदयोः शुद्धं विकल्पं विचित्य रिक्तस्थानानि पूरयत –
(क) (चन्दनदासेन) विना इदं दुष्करं कः कुर्यात्। (चन्दनदासस्य / चन्दनदासेन )
(ख) (गुरवे) इदं वृत्तान्तं निवेदयामि। (गुरवे / गुरोः)
(ग) आर्यस्य (प्रसादेन) अखण्डिता मे वणिज्या (प्रसादात / प्रसादेन)
(घ) अलम् (कलहेन)I(कलहेन / कलहात्)
(ड.) वीर: (सहेन) बालं रक्षति। (सहेन / सहात्)
(च) (कुक्कुरात्) भीतः मम भ्राता सोपानात् अपतत्। (कुक्कुरेण / कुक्कुरात्)
(छ) छात्राः (आचार्यम् ) प्रश्नं पृच्छति। (आचार्यम् / आचार्येण)
Page no. – 37
प्रश्न 6. अधोदत्तं मञ्जूषातः समुचितपदानि गृहीत्वा विलोमपदानि लिखत –
आदरः, असत्यम्, गुणः, पश्चात्, तदानीम्, तत्र
(क) अनादर: (आदर:)
(ख) दोष: (गुणः)
(ग) पूर्वम् (पश्चात्)
(घ) सत्यम् (असत्यम्)
(ड.) इदानीम् (तदानीम्)
(च) अत्र (तत्र)
Page no. – 37
प्रश्न 7. उदाहरणमनुसृत्य अधोलिखितानि पदानि प्रयुज्य पञ्चवाक्यानि रचयत –
यथा- निष्क्रम्य – शिक्षिका पुस्तकालयात् निष्क्रम्य कक्षां प्रविशति ।
(क) उपसृत्य- पुत्र: पितरम् उपसृत्य कथयति (अवदत) I
(ख) प्रविश्य – शिक्षक: कक्षां प्रविश्य छात्रान् पाठयति I
(ग) द्रष्टुम – अहं चलचित्रं द्रष्टुम् गच्छामि I
(घ) इदानीम् – इदानीम् त्वं गच्छ।
(ड.) अत्र – त्वम् अत्र आगच्छ I